Alabalık yetiştiriciliği nasıl yapılır?
Alabalık üretimi ülkemizde ilk ele alınan ve başarılıyla uygulanmakta olan bir üreticilik yoludur. Ülkemizde öncelikle 1970’li senelerde başlayan çalışmalardan çok olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Öyle ki ülkemizde alabalık yetiştiriciliğinin ele alınabileceği kaynak sayısının çağımızda bir hayli azaldığı söylenebilir. Ama bu durum ülkemizde alabalık yetiştiriciliği daha fazla geliştirilemez manasına da gelmez. İnancımız odur ki ileriki senelerde bu konu da daha bir çok gelişme olacaktır. Şöyle ki bu gün sofralık alabalık üretiminde kullanılacak olan ve yavru üretimine uygun olan su kaynakları ileri- de yalnızca yavru balık üretimine yönelebilir. Bu yerlerde üretilen yavruların, barajlarda ya da Karadeniz’de su sıcaklığının alabalık gelişmesine uygun olduğu kışın besiye alınarak ülkemiz üretiminin iki üç katına çıkarılabileceğini beklemek de olasıdır. Ülkemizdeki alabalık üretimi 2002 yılı için 1.000’i aşan işletmede 40.000 ton dolayındadır. 1970’li senelerde alabalığı soğuk sularda yetişen nadir bir balık türüdür diye tanıyan halkımız, bu gün her pazar yerinde tezgahlarda nerde ise en ucuza satılan balıklar arasında görmesi bu konu da sağlanan gelişmenin bir işareti sayılmalıdır. Bu gelişmelerin sağlanması bir çok atılımcı için başlangıçta pek kolay olmamıştır. 1970’li seneler- da ilk defa üretime açılan iş yerleri bir çok güçlüklerle karşılaşmışlardır. Bu üretim sahasına çağımızda rahmetli olmuş olan Denizli’de Ömer Yavuz, Bilecik’de Hasan Papila gibi daha adlarını sayamayacağım bir çok azimli üretici başlangıçta çok büyük güçlüklerle karşılaşmışlar ve büyük çabalar harcamışlardır. Bu gün ise Avrupa çapında ün yapmış ve senede 1.000 tondan daha fazla alabalık üreten işletmelerimiz vardır. söz gelimi Aydınlı Mustafa Bağcı’ nın Köyceğiz’deki iş yerlerii Avrupa içinde önde gelen kuruluşlar içerisinde sayılabilir. Bu gibi başarılı kuruluşların artması da ülkemiz balık yetiştiriciliğinin gelişmesi açısından büyük önem arzetmektedir.
YETİŞTİRİCİLİĞİ YAPILAN ALABALIK TÜRLERİ
Dünyada yetiştiriciliği yapılan Alabalık türlerini iki şekilde sınıflandırmak mümkündür. Dış yayınlarda alabalık türleri genelde Avrupa ve ABD alabalıkları dahil olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Ülkemiz ve yetiştincilik bakımından ise, alabalık türlerini yerli alabalıklar ve kültür alabalıkları dahil olmak üzere ele alan araştırmacılarımız da vardır. Bu sınıflandırmalara göre en önemli alabalık türlerini şu biçimde sınıflandırabiliriz.
KAHVERENGİ ALABALIK
(Salma trutto fario)
Avrupa alabalıklarından Kahverengi Alabalıklar (Salıno trutto fario, L.) Avrupa’nın dağlık bölgelerinin bir türüdür. Kırmızı benekleri belirgindir. Bu grup içinde Salıno trutto marmaratus , Ülkemizin batı bölgelerinde Kaz Dağlarında yaşamaktadır. Atlantik sam balıkları (Salıno salar L.) göçebe bir türdür. Portekiz’den İskandinav ülkelerine kadar bir çok temiz sulu nehirlerde bulunmaktadır. Atlantik Okyanusu’na bakan Kuzey ABD sahillerinde de yaşamaktadır. Danube sam balıkları (Hucho hucho L.) Kuzey Avrupa’nın pek çok göllerinin balıklandırılması için ele alınan bir türdür. Bir metre uzunluğa kadar büyüyebilmektedir. Savelinus alpinus Asya ve Kuzey ABD sahillerinde de bulunan bir türdür. Derin göllerde yaşamayı seçmektedirler. Renk ve şekil bakımından çok güzel görünümleri vardır.
Ülkemizde Gökkuşağı alabalığı yanında kültürü yapılan diğer alabalık türleri ise (Shasta gökkuşağı alabalığı) dünyaya Kaliforniya’dan yayılmıştır. Renkleri açıktır. Üzerinde az koyu siyah noktalar bulunmaktadır. Yan tarafında geniş kırmızı çizgiler vardır. Gelişme özellikleri çok iyidir.
Salmo gairdneri gairdneri (Çelikbaşlı gökkuşağı alabalığı) ABD orijinlidir. Yan taraftaki kırmızı çizgileri daha parlaktır. Sırt çizgisi boyunca ve sırta yakın kısımlarda pek çok kırmızı beneklere sahiplerdir. Geç yumurta verirler.
ALABALIKLARIN SU İSTEKLERİ
Alabalık yetiştiriciliği için kaynak, akarsu, göl ve yeraltı suları kullanmak mümkündür. En uygunu kaynak sularıdır. Suyun berrak olması istenir. Içilebilir temiz sular tercih edilir. Su sıcaklığının senenin her mevsiminde 14-15°e civarında olması en idealudur. Yumurtlama ve yavru çıkışı için su sıcaklığı 7-15°e arasında olabilir. Yetiştirme ve yemeklik balık üretimi için su sıcaklığının ağır ağır yükselmesi ve gökkuşağı alabalıkları için 200Cye ulaşması önemli bir sakınca yaratmaz Hatta gökkuşağı alabalıkları bol su ortamında 23-24°e su sıcaklıklarında bile yaşayabilmektedirler. Ancak sıcaklık artışında dikkatli davranılması yine de önemli bir konudur. Her türün farklı dönemle- rinde farklı sıcaklık istekleri vardır. Örneğin, gökkuşağı alabalığında yumurtlama ve yumurta kuluçkalanması için 10-12°C, yavru dönemi için 12-14°C, besi için 15-17°e sıcaklık değerleri en iyi verim sağlamak amacıyla en ideal değerler olarak verilmektedir. Son senelerde ülkemizde Karadeniz’de tuzlu suda alabalık yetiştirilmesi yaygınlaşmış bulunur. Alabalıklar su sıcaklığı uygun olduğu taktirde %20 tuzlu deniz sularında da kolayca yaşabilmektedirler. Bu sebeple kışın su sıcaklığının 17-18°C’den daha az olduğu dönemlerde Karadeniz de ağ kafeslerde alabalık yetiştirilebilmektedir. Bu konudaki ülkemizdeki ilk denemelerden biri kitabın yazarı tarafından 1978- 1979 senelerinde denenmiş ve başarılı olunabileceği vurgulanmıştır. Ayrıca göl ve barajlarda ağ kafeslerde balık yetiştiriciliği bakımından ülkemizde çok büyük potansiyelolduğu beliıtilebilir. Bu konuda tüm baraj ve göllerimizin mevsimlere göre su şartları incelenerek yeni olanaklar yaratılması ülkemiz yararına olacaktır.
Suyun pH’sı 6,5-7,5 arasında olmalıdır. Suyun az sert olması ve SBV değerinin 4’u aşmaması tercih edilir. SBV değeri ve pH hakkında genel balık yetiştirme kitaplanında bilgi veril- miştir. İncelenmesini öneririm.
Alabalıklar boloksijen bulunan sularda yetiştirilirler, Su sıcaklığının 200C aşmamasının istenmesi ılık sularda oksijen miktarının düşük olmasındandır. Diğer bir ifadeyle balıkları rahatsız eden suyun sıcaklığı değil ılık sularda az oksijen bulunmasıdır. Örneğin sıcaklığı 10C olan suda 14 mg/lt. Oksijen bulunmaktadır iken 10-20 ve 300C sıcaklığındaki sularda 11.3-9.19 ve 7.67 mg/lt. Erimiş oksijen bulunmaktadır. Alabalıklar için oksijen miktarının 6-7 mg/lt den daha aşağıya düşmesi iyi sayılmaz. Alabalıklar az oksijenli sulardan hoşlanmadıkları için başarılı bir üretim için bol su ve sıcaklığı 200C aşağı sular aranılır.
